-
1 урынына
1) вме́сто, взаме́н, заикмәк урынына акча бирү — дать де́нег вме́сто хле́ба ( зерна)
атасы урынына эшли — он рабо́тает вме́сто отца́
әнисе урынына калган — оста́лась вме́сто ма́тери
алар урынына — вме́сто них
аның урынына — вме́сто него́
2) союза) пояснит. вме́сто того́ что́быэшләү урынына йоклый — он спит, вме́сто того́ что́бы рабо́тать
б) сравн. сло́вно, как (кто, что)ул үгез урынына эшли — он рабо́тает как вол
аны эт урынына сүктеләр — его́ отруга́ли как соба́ку
-
2 урынына калырлык
го́дный быть замести́телем (продолжа́телем де́ла) -
3 урынына
-
4 урынына
за -
5 урынына ҡалған кеше
преемник; преемница -
6 урынына
посл. 1) вместо, взамен 2) как, словно -
7 аҡса урынына йәнлек тиреләре йөрөгән
меха ходили вместо денегБашкирско-русский автословарь > аҡса урынына йәнлек тиреләре йөрөгән
-
8 берәй эш урынына дәғүә итеү
претендовать на должность какую-л. -
9 проспект ҡаланың иң йәнле урынына әйләнде
проспект стал самым живым местом городаБашкирско-русский автословарь > проспект ҡаланың иң йәнле урынына әйләнде
-
10 тотҡан урынына ҡарата
по чину -
11 urınına
-
12 заместитель
-
13 замещать
1. несов.заменять собойурынын алыу, биләү, урынына ҡуйыу, алмаштырыу2. несов.коговременноалмаштырып тороу, урынына ҡалыу -
14 урын
сущ.1) в разн. знач. ме́стоиң биек урын — са́мое высо́кое ме́сто; са́мая высо́кая то́чка
эш урыны — рабо́чее ме́сто
вакыйга булган урын — ме́сто происше́ствия
хикәянең иң кызыклы урыны — са́мое интере́сное ме́сто в расска́зе
авырткан урын — больно́е ме́сто
урын алу — занима́ть ме́сто
бер урыннан икенче урынга күчү — переходи́ть с ме́ста на ме́сто
дүрт урын багаж тапшыру — сдать четы́ре ме́ста багажа́
үз урынына утыру — занима́ть своё ме́сто
беренче урынга чыгу — вы́йти на пе́рвое ме́сто
2) ме́сто, уча́сток, пло́щадьйорт урыны — уча́сток под дом
бакча урыны — ме́сто для са́да
3) ме́стностьтаулы урын — гори́стая ме́стность
таныш урынга килеп чыгу — вы́йти на знако́мую ме́стность
калку урын — возвы́шенная ме́стность
4) перен. ме́сто, положе́ниеҗәмгыятьтә үз урынын табу — найти́ своё ме́сто в о́бществе
5) обычно мн. урыннара) места́матур урыннар — краси́вые места́
б) места́; перифери́яурыннарга хәбәр итү — сообщи́ть на места́
урыннардан килгән делегатлар — делега́ты с мест ( из периферии)
6) разг. до́лжность, ме́сто, постзур урында эшләү — занима́ть высо́кий пост
укытучы урыны — ме́сто учи́теля
җаваплы урын — отве́тственная до́лжность, отве́тственный пост
урынга билгеләү — определи́ть ( назначить) на до́лжность
7) посте́ль, ло́жеурынын җыю — убира́ть посте́ль
урынга яту — лечь в посте́ль
урын җәю — стлать посте́ль
8) перен. основа́ние, причи́на, по́воданы сүгәр өчен урын юк — нет основа́ния его́ руга́ть
икеләнер урын юк — для сомне́ния нет причи́н
урын бирү — уступа́ть/уступи́ть ме́сто
урын хастасы — лежа́чий больно́й
урын хастасы булу — надо́лго слечь
урында эшләү — служи́ть, рабо́тать, состоя́ть на слу́жбе
урыны белән — места́ми
••урын өстенә яту — продолжи́тельно боле́ть
урын тапмау — не находи́ть ме́ста
урын тоту — занима́ть определённое ме́сто (положе́ние)
урыны җәннәттә булсын — ца́рство ему́ небе́сное
урыны килгәндә (чыкканда) — кста́ти, к ме́сту
урынына калу — замеща́ть (кого-л.)
урыныннан алу — освободи́ть от занима́емой до́лжности, снять с рабо́ты
- урын үзгиләүурыныңнан кузгалма! — ни с ме́ста!
- урыны белән -
15 эт
сущ.1) соба́ка, пёс || соба́чий, пси́ныйау эте — охо́тничья соба́ка
сакчы эт — сторожева́я соба́ка
санитар эт — санита́рная соба́ка
эт талашы — грызня́ соба́к
бәйдәге эт — цепна́я соба́ка; цепно́й пёс
эт өрүе — соба́чий (пси́ный) лай
эт җигеме — соба́чья упря́жка
эт каешы — соба́чья сы́ромя́ть
эт тиресе — соба́чий мех, соба́чина
эт борыны — пси́ная мо́рда
ак эт бәласе кара эткә — посл. с больно́й головы́ на здоро́вую (букв. за бе́лую соба́ку попа́ло чёрной)
эт аягына эт басмас — посл. соба́ка соба́ке ла́пу не отда́вит
эт белән эзләсәң дә табaрлык түгел — посл. с соба́кой не сы́щешь
эт оясында көчле — посл. до́ма и сте́ны помога́ют (букв. соба́ка сильна́ в свое́й конуре́)
эт симерсә иясен каба (талый, тешли) — (посл.) соба́ка и на влады́ку ла́ет (букв. разжире́вшая соба́ка и хозя́ина куса́ет)
эт чаба дип бет чаба — посл. куда́ конь с копы́том, туда́ и рак с клешнёй
этләр талашып танышалар — посл. соба́ки знако́мятся грызнёй
2) бран. подле́ц, негодя́й, соба́ка ( о человеке)эт белән эт булма — посл. чем гры́зться с соба́кой, лу́чше обойти́ куста́рник (букв. не поступа́й с соба́кой как соба́ка)
эткә эт үлеме — соба́ке соба́чья смерть
•- эт аулаучы
- эт багар
- эт караучы
- эт баласы
- эт балыгы
- эт башлы маймыл
- эт башлы ярканат
- эт бете
- эт борчагы
- эт борыны
- эт гөләбе
- эт җиләге
- эт имчәге
- эт исе
- эт ите
- эт какысы
- эт кырчылы
- эт миләүшәсе
- эт оясы
- эт өере
- эт сүсәне
- эт тигәнәге
- эт тырнагы
- эт үләне
- эт чокыры
- эт чыбыркысы
- эт шомырты
- эт эчәге
- эт эчәгесе••эт ашагыры — прост. чтоб тебя́ соба́ка съе́ла!
эт газабы — невыноси́мое положе́ние
эт әрсезе — прост. наха́л, нагле́ц
эт баш, сыер аяк — (сам) чёрт не разберёт, по́лный беспоря́док; чехарда́
эт белән мәче кебек (шикелле, төсле) — как ко́шка с соба́кой
эт бетергесез — прост. соба́к нере́заных; хоть пруд пруди́
эт борын — соба́чий нюх ( о человеке)
эт булганчы (эт булганчы эчү) — в сте́льку (напи́ться)
эт булу — си́льно уста́ть, изнури́ться, измота́ться
эт булып — о́чень си́льно, как соба́ка (стать)
эт җанлы — выно́сливый, двужи́льный
эт җигү — редко; прост. страда́ть, му́читься ( от изнурительного труда)
эт итеп сүгү (тиргәү, кыйнау, мәсхәрәләү) — обраща́ться как с соба́кой, си́льно брани́ть, издева́ться, жесто́ко нака́зывать
эт кадерен калдырмау — руга́ть (брани́ть) на чём свет стои́т; позо́рить, срами́ть
эт кебек — чу́ткий как соба́ка
эт көне (эт тормышы) — соба́чья жизнь
эт көнендә яшәү (эт типкесендә яшәү; эт тормышында яшәү) — жить соба́чьей жи́знью, жить (существова́ть) в невыноси́мых усло́виях
эт көтүе кадәр (эт көтүе чаклы) — бесчи́сленное мно́жество, хоть пруд пруди́
эт көтүчесе — безде́льник, шалопа́й
эт куу (эт куып йөрү; эт сугарып йөрү) — ло́дыря гоня́ть, соба́к гоня́ть (безде́льничать); бить баклу́ши
эт сиземе — соба́чий нюх ( у кого на что)
эт тә — прост. никто́, ни одна́ душа́ (не узнает, не увидит и т. п.)
эт тә юк — никого́ нет, нет ни одно́й души́
эт токымы — прост. соба́чье отро́дье
эт туе ясау — распу́тничать, обраща́ться с развра́тными людьми́
эт эчәгесе кебек сузу — тяну́ть рези́нку
эт ялкау (эт ялкавы) — зако́нченный лентя́й
эте дә, бете дә — см. эте-бете
эткә печән чабып йөрү — ло́дыря гоня́ть, безде́льничать
эткә сөяк аткандай — гру́бо, пренебрежи́тельно
эттәй турылыклы — ве́рный как пёс
эттән алып эткә салу — обруга́ть на чём свет стои́т, руга́ть (срами́ть) са́мыми после́дними слова́ми
эттән туган (эттән яралган) — прост. су́кин сын
- эт авыз- эт җан
- эт икәнсең!
- эт каешы
- эт туе
- эткә салсаң, эт ашамас
- эткә салсаң, эт яламас
- эткә дә санамау -
16 взамен
1) нареч. алмашка2) предлог; с род. п. (вместо) алмашка, урынына -
17 за
1) с вин. п. (около, вокруг) янына, янында2) с вин. п. ( при указании на начало действия)...лый башлау,...га тотыну3) с вин. п. (при указании предмета, лица, позади или по другую сторону к-рого что-то помещено, спрятано)...газаткнуть (что-л.) за пояс — нәрсәне дә булса билбауга кыстыру
4) с вин. п. (при указании цены, платы)...га5) с вин. п. (позднее; больше; сверх)...данему за сорок — аңарга кырыктан артык, ул кырыктан узган
6) с вин. п. ( при указании на расстояние)...да7) с вин. п. (раньше на какое-л. время)...нан... элек8) с вин. п. (в течение какого-л. времени)...га,...да, өчен9) с вин. п. (при указании на лицо или предмет, к к-ому прикасаются)...дан,...га10) с вин. п. (ради, в пользу чего-л.) өчен11) с вин. п. (вместо, в качестве кого-л.) өчен, урынына12) с вин. п. (при указании лица или предмета, выступающего в качестве кого-чего-л.)... итеп алу,... дип белүпринять (кого-л.) за своего знакомого — кемне дә булса танышың дип белү
13) с вин. п. (при указании лица, к к-ому возникает какое-л. чувство) өчен14) с вин. п. и с тв. п. (по причине, вследствие) өчен;...лыктан15) с вин. п. и с тв. п. (через, по ту сторону, позади, около) артына, аръягына, артында, аръягында, читенә, кырыена; янында;...га16) с тв. п. (позади, вслед, следом) артыннан, эзеннән17) с тв. п. (во время чего-л.)...да; вакытында, чакта, арада18) с тв. п. (при указании лица или предмета, на к-ые направлено действие)...ны19) с тв. п. (с целью, для чего-л.)...га;...ны20) с тв. п. (при указании лица, от к-ого зависит наступление какого-л. действия, за к-ым числится что-л.)...га,...ның21) с тв. п....ган;...лы22) с тв. п. (при указании на смену действия, состояния, лица, предмета, явления)...дан соң•- кто за?- выйти замуж
- за исключением
- ни за что! -
18 замещать
несов.1) ( кого-что) алыштыру, алмаштыру, урынына калу2) ( что) (занять свободную должность) булып урнашу, булып керү -
19 назад
-
20 нет чтобы ...
= нет того чтобы......у урынынанет того, чтобы помочь — ярдәм итү (итәсе) урынына
См. также в других словарях:
алмаштыру — 1. Берәр әйбер биреп, аның урынына икенчене алу 2. Нәр. б. файдаланудан туктап, аның урынына икенчене алу, кую. Үзгәртү, башкача итү 3. Кемгә дә булса алмашка килү 4. Кием тур. : берсе урынына икенчесен кию 5. Акча тур. : ваклау яки эреләү 6.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
алыштыру — 1. Берәр әйбер биреп, аның урынына икенчене алу 2. Нәр. б. файдаланудан туктап, аның урынына икенчене алу, кую. Үзгәртү, башкача итү 3. Кемгә дә булса алмашка килү 4. Кием тур. : берсе урынына икенчесен кию 5. Акча тур. : ваклау яки эреләү 6.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
синекдоха — Предметның үзе урынына аның берәр кисәген, өлешен яки киресенчә атап, күплек урынына берлек саны кулланып сүрәтләүгә нигезләнгән стилистик алым. Шул алым белән төзелгән сәнгатьчә троп (сүз яки тәгъбир) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
урында — Җирле оешмаларның үзендә (югары оешмалар катнашыннан башка) мәсьәләне урында хәл итү 4. Нәрсәнең дә булса аерым өлеше, җире 5. Китапның, әдәби яки музыкаль әсәрнең, пьесаның аерым бер өлеше, өзеге 6. Кемнең дә булса берәр өлкәдә башкарган эш… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
фәлән-төгән — 1. Төрле әйберләр, хәлләр, эшләр, сөйләшүләр һ. б. ларны санап китү урынына кулланылып, мәгънәгә гомумиләштерү һәм билгесезлек төсмере өсти угылым китә бит, фәлән төгән дип, авыз да ачмый 2. с. Кире бәя, характеристика бирү сүзләре урынына… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
фәлән-фәсмәтән — 1. Төрле әйберләр, хәлләр, эшләр, сөйләшүләр һ. б. ларны санап китү урынына кулланылып, мәгънәгә гомумиләштерү һәм билгесезлек төсмере өсти угылым китә бит, фәлән төгән дип, авыз да ачмый 2. с. Кире бәя, характеристика бирү сүзләре урынына… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хезмәт — 1. Кешедән акыл яки физик көч таләп итә торган максатлык эшчәнлек, эш 2. Шундый эш нәтиҗәсе буларак фәнни, әдәби яки сәнгать әсәре 3. Көч, энергия әз хезмәт түкмәдем. Тырышлык 4. Эш (урыны) , вазифа директорлык хезмәтеннән тыш укыта да 5. Армиядә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
экспедиция — 1. Нәр. б. (йөкләрне, почтаны һ. б.) тиешле урынына җибәрү, тарату, озату эше 2. Нәр. б. тиешле урынына җибәрү, озатып тору оешмасы яки бүлеге (почта экспедициясе) 3. 1917 елга кадәрге Россиядә нин. б. дәүләт оешмасы канцеляриясендәге бүлек 4.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
азык — 1. Ашарга, эчәргә ярый торган, ашамлык әзерләүгә китә торган нәрсә. Ашамлык, ашарга әзерләнгән нәрсә 2. күч. Берәр эшчәнлек, эш өчен материал, берәр нәрсә өчен чыганак. күч. кит. Рух үсеше, үз культураңны үстерү өчен мөмкинлек тур. АЗЫК НОГЫТЫ –… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
алмаш — и. 1. Кемне яки нәрсәне алмаштыручы. Берәр нәрсә урынына кулланырдай, шуны алмаштырырдай әйбер 2. күч. Нин. б. эштә өлкән буын кешеләрен алмаштыручы (мәс. яшь буын) 3. Вакыт вакыт алмаштыра торган нин. б. кием комплекты. с. Алмашка кия торган… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
алмашыну — 1. (Алмашу) 2. Дежур яки эш сәгате тулгач, урынына кеше килеп, эштән туктау 3. Үзгәрү, бер хәлдән икенче хәлгә күчү. Кешенең рухи халәте, үз үзен тотышы кинәт үзгәрү, башкачалану 4. Берсе артыннан берсе килеп тору, чиратлашу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
